History

Τα ίχνη της ζωής στο Δήμο Φοινίκης τα βρίσκει κανείς στην προϊστορία, αλλά πιο έντονα τα βρίσκει στα γραπτά των αρχαίων συγγραφέων, ιστορικών και γεωγράφων, όπως ο Πολύβιος, ο Στράβωνας, ο Αριστοτέλης, κλπ, στις αρχαίες πόλεις της Φοινίκης και του γειτονικού Βουθρωτού, στους πολλούς αρχαίους πύργους και κατοικίες (Τσούκα, Φανάρι, Βαγκαλάτι, κτλ.), σε αρχαία νομίσματα με τις μορφές του ελληνικών θεών και βασιλέων, στις επιτύμβιες πλάκες (Λεσινίτσης, Δίβρης), στις σκήτες, μονές και εκκλησίες (Κώσταρη, Δρυάνου, Διβροβουνίου, Θεολόγου, Αγελάστου, κτλ), στις δεκάδες μύθους και θρύλους με σημαντικότερους τους θρύλους της Μονοβύζας και του Δράκοντα του Μεσοποτάμου.

Στην αρχαιότητα ο τόπος αυτός ήταν μέρος του γεωγραφικού χώρου στον οποίο εκτείνονταν μια από τις κυριότερες ηπειρωτικές φυλές, οι Χάονες. Σύμφωνα με τους ιστορικούς και αρχαιολόγους η Χαονία ξεκινούσε από τη Θεσπρωτία και έφτανε μέχρι τον Ωρυκό. Πρωτεύουσά της ήταν η Φοινίκη, εξ ου και το όνομα του σημερινού Δήμου. Κατά τη Βυζαντινή περίοδο, ήταν μέρος του Θέματος της Βαγιονετίας, ενώ την περίοδο της Οθωμανικής σκλαβιάς αποτελούσε μέρος του σαντζακίου του Δελβίνου και στη συνέχεια ανήκε στο πασαλίκι των Ιωαννίνων.

Κατή την περίοδο της αφόρητης πίεσης από τις κρατικές και θρησκευτικές οθωμανικές αρχές για προσηλυτισμό στη θρησκεία του Ισλάμ, οι κάτοικοι των χωριών αντιστάθηκαν σθεναρά και πλήρωσαν βαρύ τίμημα. Ξεκληρίστηκαν χωριά, θανατώθηκαν λαϊκοί και κληρικοί, δημιουργήθηκαν μουσουλμανικοί θύλακες, χτίστηκαν τζαμιά, αλλά η πίστη και οι παραδόσεις διατηρήθηκαν στο ακέραιο. Με την ίδια δύναμη αντιστάθηκαν και ενάντια στους μπέηδες και αγάδες, που έκαναν το παν να μετατρέψουν τα χωριά σε τσιφλίκια τους. Πολλά δημοτικά τραγούδια της εποχής, όπως «Κάτω τον Παντελεήμονα», «Δημήτρης Τσάβος φώναξε», «Καπετάν Σπύρο Θωμά»,  «Γιάνναινα, Γιαννάκαινα», κτλ, καταγράφουν και διαιωνίζουν  την αντίσταση αυτή για επιβίωση και διατήρηση της πνευματικής ταυτότητας.

Στη σχολική απεργία του 1934-1935 συμμετείχαν σύσσωμα οι γονείς, οι μαθητές και οι δάσκαλοι, οι οποίοι εναντιώθηκαν στην απόφαση της κυβέρνησης του βασιλιά Ζώγκου, να μην διδάσκεται η ελληνική, αλλά η αλβανική γλώσσα στα σχολεία. Ο αγώνας δικαιώθηκε μετά από απόφαση του Δικαστηρίου της Χάγης, που ήταν καταδικαστική για την τότε αλβανική κυβέρνηση.

Μεγάλη ήταν η συμμετοχή των χωριών και στους αγώνες του 1912 – 13 – 14, καθώς και την περίοδο 1940-1944 για εθνική και κοινωνική δικαίωση.  Την περίοδο της Αντίστασης κατά των ιταλών και γερμανών κατακτητών στο χώρο του Δήμου Φοινίκης ιδρύθηκαν δύο παρτιζάνικα τάγματα, το τάγμα «Παντελής Μπότσαρης» στο Καλτσάτι και το τάγμα «Λευτέρης Τάλλιος» στη Δίβρη.